Od chwili wstąpienia w związek małżeński, małżonkowie są zobowiązani do wspólnego życia, wzajemnej pomocy i wierności. A także do współdziałania dla dobra rodziny, którą poprzez swoje małżeństwo stworzyli. Życie bywa jednak przewrotne. A wspólne zgodne życie staje się czasami niemożliwe. Prawo przewiduje na tę ewentualność dwa rozwiązania – rozwód i separację. Jeżeli nie istnieje iskierka nadziei na poprawę stosunków między małżonkami, nie jesteśmy gotowi na rozwód, czy też z przyczyn religijnych lub rodzinnych nie chcemy rozwodu, to rozwiązaniem wydaje się separacja.
O separacji małżonków zawsze orzeka sąd. Jeśli o separację wnosi tylko jeden z małżonków, zgoda drugiego nie jest konieczna. Jeżeli jednak małżonkowie są jednomyślni i nie mają wspólnych małoletnich dzieci, to sąd może orzec separację nie w procesie, ale w postępowaniu nieprocesowym na podstawie ich wspólnego, zgodnego wniosku. Wobec tego, wystąpienie przez obojga małżonków do sądu z wnioskiem o orzeczenie separacji to najprostszy sposób na prawne rozdzielenie zwaśnionych stron.
Do wprowadzenia przez sąd separacji – inaczej niż przy rozwodzie – nastąpić musi jedynie zupełny rozkład pożycia. Nie jest wymagana trwałość tego rozkładu, tak jak w przypadku rozwodu. Co to właściwie oznacza?
Rozkład pożycia małżeńskiego sądy uznają za zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami żadna z tych więzi: duchowa (uczuciowa), fizyczna (seksualna) oraz gospodarcza. Mówiąc najprościej, oznacza to brak miłości i bliskości, a także zaprzestanie prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.
Oczywiście, istnieją wyjątki od reguły. Wspólne zamieszkiwanie nie zawsze będzie oznaczać, że istnieje jeszcze między małżonkami więź gospodarcza. Brak już takiego wyjątku przy więzach fizycznych i duchowych. Jeżeli bowiem między małżonkami dochodzi do sporadycznych stosunków seksualnych to z reguły będzie to wskazywać, iż rozkład pożycia nie jest jeszcze zupełny i orzeczenie separacji nie jest możliwe.
Separacja nie może być orzeczona jeżeli:
- wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci (sąd ustala, czy w razie orzeczenia separacji dobro wspólnego małoletniego dziecka ucierpi w większym stopniu, niż gdyby separacja nie została orzeczona);
- z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (np.: sytuację, gdy małżonek wnosi pozew, ponieważ współmałżonek jest ciężko chory lub uległ poważnemu wypadkowi i potrzebuje pomocy).
Skutki separacji
Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej, a więc ustaje wspólność majątkowa.Dotychczasowy majątek wspólny małżonków może ulec podziałowi na drodze umownej lub sądowej, podobnie jak ma to miejsce przy rozwodzie.
Jeżeli – w ocenie sądu – wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający ze sobą w separacji mogą zostać obowiązani do wzajemnej pomocy. Pomiędzy małżonkami może powstać również wzajemny obowiązek alimentacyjny.
Po orzeczeniu separacji małżonkowie nie dziedziczą po sobie na podstawie ustawy. Mogą dziedziczyć jedynie wówczas, jeśli jeden z nich powoła drugiego do dziedziczenia w testamencie. Małżonkowie w separacji tracą również prawo do zachowku, czyli podstawowego zabezpieczenia najbliższych na wypadek, gdyby spadkodawca ustanowił spadkobierców testamentowych.
W orzeczeniu o separacji sąd powinien rozstrzygnąć również o władzy i pieczy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków. Może orzec także o tym, w jakiej wysokości każde z małżonków obowiązane jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania separowanych małżonków. Wreszcie, w okresie separacji nie działa domniemanie pochodzenia od męża matki dziecka urodzonego po upływie 300 dni od ustania separacji.
Nadrzędną różnicą pomiędzy separacją a rozwodem jest to, że po orzeczeniu separacji nie można zawrzeć kolejnego związku małżeńskiego, a po rozwodzie można. Separację można znieść i przywrócić „stare” małżeństwo. Małżonkom, którzy zmienili nazwisko zawierając związek małżeński nie umożliwiono po orzeczeniu separacji powrotu do nazwiska noszonego przed jego zawarciem.
Separacja nie wyłącza prawa do zasiłku pogrzebowego należnego w wyniku śmierci jednego z małżonków oraz rozliczeń podatkowych z tytułu podatku od spadków i darowizn tak jak dla małżonków.
UWAGA! W czasie trwania separacji nie ustaje obowiązek wierności. Co więcej, jeśli jeden z małżonków po orzeczeniu separacji będzie pozostawał w konkubinacie, może w trakcie przyszłego rozwodu – w zależności od okoliczności i dowodów – zostać uznanym wyłącznie winnym rozkładu małżeństwa.
Kiedy ustaje separacja?
Jeżeli małżonkowie dojdą do wniosku, że chcą nadal pozostawać w związku małżeńskim, mają prawo do zniesienia separacji. Sąd znosi separacje tylko na wspólny wniosek małżonków. Z chwilą zniesienia separacji ustają praktycznie wszystkie jej skutki. Od tej zasady są dwa wyjątki. Po pierwsze, sąd z urzędu rozstrzyga w przedmiocie władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem. Po drugie, na wniosek małżonków sąd może orzec o utrzymaniu rozdzielności majątkowej, która powstała na skutek orzeczenia separacji.
Jeśli Wasze małżeństwo boryka się z problemami, ale oboje widzicie choćby cień szansy na pogodzenie się, zamiast rozważać czy wnosić o rozwód z orzeczeniem winy, czy bez jej orzekania, spróbujcie innego rozwiązania. Pomyśl. Skoro wzięliście ślub, to zapewne było między Wami głębokie, gorące uczucie, które może tylko zagubiło się gdzieś w trudach codziennego życia. Nie zmarnujcie tego i spróbujcie powalczyć. Dajcie sobie czas na przemyślenie, na wyciągnięcie wniosków, albo na to, aby dojrzeć do świadomej decyzji o rozstaniu. Skorzystajcie z opcji jaką daje prawo i wystąpcie o orzeczenie separacji. Dobrze wykorzystajcie ten czas i sprawdźcie, czy Wasze drogi faktycznie się rozeszły..
